przedszkolakiwiesi

Jak pracować z nadpobudliwym 3 latkiem?

Opis przypadku, podjętych działań i ich efektów.

WSTĘP:

Tajemnicze ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit

Hyperactivity Disorder, czyli „Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z

zaburzeniami koncentracji uwagi" (często nazywany po prostu "zespołem

hiperkinetycznym" lub "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej").
Termin „nadpobudliwość psychoruchowa” dotyczy zarówno sfery ruchowej jak i psychicznej. Przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego, nadmiernej reaktywności emocjonalnej oraz zaburzeniach funkcji poznawczych, głównie w postaci zaburzeń uwagi (wg H. Nartowskiej). Dzieci nadpobudliwe są bardzo kłopotliwe dla otoczenia. Swoim zachowaniem stwarzają wiele problemów wychowawczych zarówno rodzicom w domu jak i nauczycielom w przedszkolu, szkole. Dzieciom nadpobudliwym należy poświęcać dużo uwagi. Wymagają one nie tylko specjalnego sposobu postępowania ale również odpowiedniej postawy rodziców i wychowawców.

I. IDENTYFIKACJA PROBLEMU

Problem dotyczy X– lat 3. Już od pierwszych dni pobytu chłopca w mojej grupie zauważyłam u niego niepokojące objawy jakie występują u dzieci przy nadpobudliwości psychoruchowej oraz niedojrzałości emocjonalnej :
wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi,
często jest w ruchu „biega jak nakręcony”,
zachowuje się głośno,
jest na przemian milczący i nadmiernie gadatliwy,
łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
ma trudności ze spokojnym bawieniem się,
ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej,
nie może dłużej usiedzieć w jednym miejscu,
często wybucha złością, jest płaczliwy,
zaczepia dzieci stwarzając konflikty,

Zajęłam się tym problemem ponieważ zachowanie X utrudniało mi prowadzenie zajęć. X skupiał na sobie uwagę całej grupy. Nie uczestniczył w zajęciach tylko spacerował lub skakał po sali, rozrzucał zabawki, rozpraszał uwagę kolegów. Działania wychowawcze zmierzające do opanowania nadpobudliwości chłopca i przeciwdziałania jej skutkom postanowiłam zacząć jak najwcześniej.

II. GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w sferze emocjonalnej są

niezwykle wrażliwe, łatwo się obrażają, są płaczliwe, kłótliwe, agresywne, maja

wybuchy złości. Często wchodzą w konflikty z rówieśnikami. Często zmienia

się ich nastrój, popadają w skrajności – od wielkiej radości do głębokiego

smutku. To powoduje, że dzieci nadpobudliwe nie są odporne na sytuacje

trudne.. Szybko się zniechęcają, tracą zapał, nie potrafią działać w sposób

zorganizowany. Takim dzieckiem jest też X. Mimo rozmów z rodzicami dziecka nie jestem w stanie ustalić genezy tego zjawiska. Wiem jednak, że X zawsze był dzieckiem bardzo ruchliwym, często wymuszającym płaczem określone zachowania rodziców.

III. ZNACZENIE PROBLEMU

W związku z problemem zapoznałam się z literaturą fachową. Odbyte szkolenia
a także moje własne doświadczenia nabyte w ciągu wieloletniej pracy pomogły mi stwierdzić, że X przejawia pewne typowe reakcje dziecka nadpobudliwego. Dziecko prezentuje taki zespół cech układu, w którym istnieje znaczna przewaga procesów pobudzania nad procesami hamowania przy dużej ruchliwości (wg H. Spionek i H. Nartowskiej).
Niepokojące zachowania chłopca sprowadzają się do:
• Nadmierna ruchliwość (zarówno w zakresie dużej jak i małej motoryki nie

jest w stanie usiedzieć w miejscu, ma często nerwowe ruchy rak, które

są ciągle czymś zajęte, rusza nogami )

• Brak samokontroli i refleksji na temat własnego zachowania

• Trudności z koncentracja uwagi ( słucha nieuważnie, rozprasza się, nie

pamięta co miał zrobić )

• Impulsywność (działa szybko, bez zastanowienia, domaga się natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb )

• Zaburzone relacje z rówieśnikami (nie umie przegrywać, jest krzykliwy, napastliwy, nie umie czekać na swoja kolej )

• Brak kontroli emocji, motywacji i stanu pobudzenia (co utrudnia

funkcjonowanie w grupie, a czasem wręcz uniemożliwia realizacje celów )
Nadpobudliwość chłopca charakteryzuje znaczna męczliwość, brak wytrwałości, nierównomierność tempa i wydajności pracy. Często nie doprowadza pracy do końca, oczekuje ciągłej pomocy, chociaż powierzone zadania są na miarę jego możliwości. Jego uwaga jest chwiejna, natomiast zapamiętywanie bezpośrednie i trwałość pamięci tak samo dobra jak u kolegów w grupie. X ze względu na brak umiejętności przestrzegania zasad i skłonności do nadmiernie żywych reakcji emocjonalnych, stwarza sytuacje konfliktowe w gronie rówieśników.

IV. PROGNOZA

Negatywna: Jeżeli dziecko będzie wychowywane w nieprawidłowych warunkach
środowiskowych, a jednocześnie pozbawione pomocy, zaburzenia zachowania nasilą
się i będą przyczyną konfliktów z innymi dziećmi. Stałe „odrzucanie” chłopca przez
rówieśników będzie pogłębiało jego agresywność wobec otoczenia. W wyniku słabej
koncentracji dziecko nie osiągnie dojrzałości szkolnej, co z kolei stanie się przyczyną
problemów w przyszłej nauce szkolnej.

Pozytywna: Po wdrożeniu działań wychowawczych i dydaktycznych mam nadzieję,
że:
ustąpią trudności wychowawcze,
zostanie zniwelowana nadpobudliwość w sferze ruchowej i emocjonalno- -uczuciowej,
zmniejszy się agresja chłopca wobec otoczenia,
nauczy się unikania konfliktów z kolegami,
dziecko będzie akceptowane przez grupę rówieśniczą,
zwiększą się jego możliwości w zakresie koncentracji uwagi,
będzie się chętnie uczyć, dzięki czemu osiągnie gotowość do podjęcia nauki w szkole.

V. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ

Cele:

eliminowanie zachowań agresywnych i niepożądanych,
uświadomienie dziecku celowości własnej zmiany,
ukazywanie pozytywnych sposobów rozwiązywania konfliktów,
wdrażanie do koncentracji uwagi,
usprawnienie funkcji myślowych i percepcyjno – motorycznych,
wdrażanie rodziców do współpracy w celu pomocy dziecku.

Zadania:

nawiązać współpracę z rodziną chłopca i ustalić wspólny sposób oddziaływania na dziecko,
stworzyć dziecku korzystną atmosferę (nie taka, która przyzwala na wszystko), ale wolną od nacisków i presji.
unikać sytuacji powodujących dodatkowe napięcia u dziecka,
stosować jasny rozkład dnia
być konsekwentnym w stosunku do dziecka. Jest to także podstawowa reguła do postępowania dla rodziców (brak stałych reguł; co wolno, a co nie, co jest właściwe, a co nieodpowiednie wpływa niekorzystnie na równowagę procesów emocjonalnych. Brak konsekwencji i zgodności rodziców prowadzi do chaosu.)
polecenia powtarzać np. po dwa razy , trzymając dziecko za rękę lub patrząc mu w oczy. Upewnić się czy zrozumiało polecenie.
wyznaczać mu krótkie zadania, takie, których efekt może zobaczyć szybko.
starać się aby dziecko nie robiło kilku rzeczy na raz.
ograniczyć liczbę bezpośrednich towarzyszy zabaw do 2-3.
uczyć dziecko, tego że samo ponosi konsekwencje swoich zachowań, czyli musi przeprosić, jeśli kogoś skrzywdziło, posprzątać rozsypane przez siebie zabawki i inne przedmioty
podkreślać u dziecka jego dobre strony, próby zmiany zachowań oraz nagradzać za drobne sukcesy (np. uśmiechem )

VI. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

Pierwszym etapem moich oddziaływań na dziecko było zaproszenie rodziców X. na rozmowę w sprawie zachowania ich syna w przedszkolu. Na spotkanie przyszła mama. Była ona bardzo zainteresowana dzieckiem i jego postępami, sprawiała wrażenie osoby, która nie ma pojęcia o kłopotach własnego dziecka. Była jednak otwarta na moje propozycje i sugestie. Sugerowałam rodzicom aby w stosunku do syna starali się unikać nadmiaru bodźców (np. częste oglądanie telewizji, nadmiar hałasu, zbyt wyczerpujące zabawy, zwracanie się do dziecka podniesionym tonem, kłótnie rodzinne). Starałam się też wskazać rodzicom skuteczne sposoby nagradzania dziecka za każde najmniejsze osiągnięcie. W toku codziennych zajęć i czynności w przedszkolu przestrzegałam ustalonych reguł. Nawiązałam bliski kontakt z dzieckiem. Często z nim rozmawiałam o jego ulubionych zabawach i bajkach. Czuwałam nad tym aby kończył rozpoczęte czynności, aby jego prace były staranne. Pilnowałam, żeby wszystkie prace X były gromadzone w segregatorze. Mogłam później sprawdzić końcowe osiągnięcia i porównać je z tymi na początku roku. Wraz z upływem czasu X wykonywał coraz trudniejsze zadania i potrafił coraz dłużej skupiać uwagę na wykonywanych czynnościach. X wraz z całą grupą słuchał opowiadań z literatury dziecięcej, w których bohaterowie są postaciami pozytywnymi. Zauważyłam, że chłopiec bardzo lubi być chwalony, dlatego wprowadziłam dla całej grupy system nagradzania „uśmiechniętą buźką” za grzeczne zachowanie lub szczególne osiągnięcie w ciągu dnia. Coraz większa ilość zebranych uśmiechów motywowała X do dalszych pozytywnych działań. Za każdy najdrobniejszy nawet sukces chwaliłam chłopca przed całą grupą.
Ze względu na dużą potrzebę ruchu postanowiłam właściwie pokierować działalnością dziecka i wykorzystać ją do celów społeczne pozytywnych. Podsuwałam mu do wykonania różne czynności jak: rozdawanie pomocy do zajęć, układanie zabawek czy książek na półkach,. Za każdym razem sugerowałam, że to co robi jest bardzo ważne i, że pomaga innym.

W pracy z X.stosowałam następujące metody :

1. Techniki relaksacyjne:

• Technika Relaksacyjna według Jacobsona (w wersji B. Kaji),

• Relaksacja oparta na treningu autogennym Schultza (w wersji Polender).

2. Techniki parateatralne:

• Teatr palcowy,

• Teatrzyk kukiełkowy,

• Teatrzyk wyboru.

3. Metoda malowania dziesięcioma palcami

4. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Przykłady zabaw stosowanych przeze mnie w czasie zajęć terapeutycznych X przeprowadzanych wraz z całą grupą :

1. Zabawa” Pajęczyna”

Dzieci siedzą w kole, zabawę rozpoczyna nauczycielka, wymienia ona imię

dziecka siedzącego obok niej i podaje mu kłębek wełny, trzymając w ręce

koniec nici. Dziecko, które otrzymało kłębek wełny, podaje go z kolei

następnemu dziecku i wymienia jego imię (nadal trzyma w reku nic). Wspólnym

zadaniem wszystkich dzieci jest kontrolowanie, czy każdy poprawnie podał imię

kolegi. Zabawa kończy się, gdy każde dziecko zostaje złapane w siec.

2. Zabawa „Poczęstunek”

Dzieci siedzą w kole. Nauczycielka obiera jabłko i kroi na tyle kawałków, ile

jest dzieci. Następnie przekazuje talerzyk jednemu z dzieci mówiąc: „poczęstuj

się, Madziu”. Madzia się częstuje, a potem podaje talerzyk dziecku siedzącemu

obok niej, zwracając się do niego słowami: „poczęstuj się…”. Dzieci częstują

się wzajemnie wypowiadając imiona kolegów.

3. Ćwiczenia integracyjne według metody W. Sherborne

a. Dzieci leża na dywanie w jednym rzędzie, na umówiony sygnał turlają się w

prawa stronę; później zmiana i turlają się w lewa stronę.

b. Dzieci w pozycji „koci grzbiet” robią tunel, ostatnie dziecko z tunelu wstaje i

przechodzi pod tunelem; zabawa trwa dopóki wszystkie dzieci przejdą pod

tunelem.

c. Dzieci leża na plecach na dywanie w kole z nogami zwróconymi do środka

koła; na sygnał równocześnie przewracają się na przemian: to na prawy, to

na lewy bok.

d. Dzieci, leżac w takiej samej pozycji jak w poprzednim ćwiczeniu: nie

odrywając ramion, zginają ręce w łokciach i podają sobie ręce, tworząc

wspólne koło.

4. Zabawy w parach według metody W. Sherborne

Dzieci – misie ćwiczą w parach:

a. misie siedzą w parach obok siebie (jeden mis przytulony do drugiego) i

kołyszą się w rytm spokojnej melodii.

b. Misie siedzą naprzeciwko siebie i pochylają się na przemian: do przodu i do

tyłu, trzymając się za ręce.

c. Misie, siedząc naprzeciwko siebie, trzymają się za ręce i równocześnie

wstają i siadają

5, Relaksacja według treningu autogennego Schultza (w wersji A. Polender)

Dzieci leża na kocach z zamkniętymi oczami i słuchają muzyki relaksacyjnej.

Nauczycielka opowiada spokojnym głosem: „Każdy z was jest teraz małym

misiem, który odpoczywa, bo zmęczył się zabawa. Mis ma teraz ciężką głowę,

której nie da się podnieść. Leży sobie spokojnie, wygodnie na kocyku. Lewa

nóżka jest bardzo ociężała, i prawa nóżka jest ociężała, bo zmęczyła się zabawa.

Prawa raczka też jest bardzo zmęczona, i lewa rączka jest leniwa, nie mogę jej

podnieść. Jest tak cieplutko, milutko i przyjemnie. Jestem spokojny, bezpieczny,

zasypiam”.

6. Malowanie dziesięcioma palcami

Nauczycielka objaśnia, na czym polega malowanie ta metoda: „W miseczkach

znajdują się farby w sześciu kolorach: czerwonym, zielonym, niebieskim,

żółtym, brązowym, czarnym. Nie będziemy dzisiaj malować pędzelkami, tylko

raczkami. Na stolikach jest rozłożony papier. Możecie malować wszystko, co

tylko chcecie. Proszę teraz podejść do stolików. Zaczynamy malowanie”. Po

skończeniu malowania wszystkie dzieci opowiadają o tym , co namalowały.

Następnie nauczycielka wiesza wszystkie prace na tablicy.

7. Ćwiczenie paluszków w oparciu o wierszyk pt. „Tomcio Paluszek”

„Tomcio Paluch” (wszystkie palce zwinięte w pięść)

Tomcio Paluch tańczy sam (wyprostowanie kciuka)

ram pam pam, ram, pam pam. (zginanie i prostowanie kciuka)

Teraz przyszedł tancerz inny, (wyprostowanie palca wskazującego)

też w tańczeniu bardzo zwinny. (wymachiwanie palcem wskazującym)

I środkowy (wyprostowanie palca środkowego)

już do tańca jest gotowy. (wymachiwanie palcem środkowym)

Teraz serdeczny chce tańczyć troszeczkę, (wymachiwanie palcem serdecznym)

ja te4, ja te4 mały palec woła, (wymachiwanie małym palcem)

i tańczą leciutko raz dokoła, raz dokoła. (krażenie cała dłonią)

8. Relaksacja według treningu autogennego Schultza (w wersji A. Polender)

Dzieci leża wygodnie na kocykach i słuchają muzyki relaksacyjnej. Wcielają się

w postać Tomcia Palucha zmęczonego tańcem. Tomcio Paluch le4y spokojnie,

ma zamknięte oczy, słucha muzyki i myśli sobie: „moja prawa nó4ka jest tak

ciężka, jakby była z drewna, lewa nóżka też jest tak ciężka, że nie mogę jej

podnieść, zrobiła się taka leniwa. Ułożę sobie moje nóżki wygodnie, niech

pole4a sobie spokojnie i odpoczną. Moja prawa rączka jest zmęczona i lewa też

jest zmęczona, położę je wygodnie na kocyku wzdłuż swojego ciała, niech sobie

leżą i odpoczywają swobodnie”. Rączki i nóżki leżą spokojnie, nie ruszają się,

jest im dobrze, cieplutko, odpoczywają. Tomcio Paluch teraz myśli o swojej

główce, układa ja sobie wygodnie i słucha melodii. Jest mu bardzo przyjemnie,

cieplutko. Jest spokojny i bezpieczny.

9. Zabawa „Plaster miodu”

Dzieci – pszczółki dobierają się parami, staja naprzeciwko, a pomiędzy siebie

wkładają balon symbolizujący plaster miodu. Następnie podają sobie ręce, a

balon przytrzymują brzuszkami. Pszczółki znoszą miód do ula. Nie mogą

pomagać sobie rekami i musza uwa4ac, aby go nie upuścić Na zakończenie

zabawy nauczycielka częstuje dzieci kanapkami z miodem.

10. Trening autogenny Schultza (w wersji A. Polender)

Dzieci – pszczółki są zmęczone tańcem, wiec postanowiły odpocząć. Pszczółki

leżą sobie wygodnie na wybranym przez siebie kwiatku. Jest piękny, upalny

dzien. Pszczółki wygrzewają się na słoneczku, słuchając śpiewu ptaszków.

Każda pszczółka, leżąc, myśli sobie: „moja lewa nózka jest coraz ciezsza, nie

mogę jej podnieść, moja prawa nóżka też chce odpocząć, moja lewa rączka też

bardzo się zmęczyła, niosąc ciężki koszyczek, a i prawa jest równie zmęczona,

przecież te niosła koszyczek pełen nektaru. Ułożę je sobie wygodnie, aby

odpoczęły. Moja główka także chce odpocząć. Słonko ogrzewa moja główkę,

szyje, moje rączki, nóżki i skrzydełka. Jest mi coraz cieplej, przyjemniej. Słyszę

piękną muzykę. Jestem spokojna, bezpieczna, zasypiam”.

Dzięki metodzie Weroniki Sherborne wspomagałam emocjonalny rozwój nie tylko X, ale wszystkich moich wychowanków. Metoda dawała dziecku poczucie bezpieczeństwa, zaufania, pewności siebie, wiary we własne siły i możliwości. Kształtowała pozytywne relacje z otoczeniem, partnerem w zabawie. Rozwijała własną inwencję, inicjatywę, spontaniczność. Wspomogła świadomość własnego ciała przez dzieci, świadomość przestrzeni i działania w niej oraz to, że przestrzeń tą dzielimy z innymi dziećmi i można z nimi bezpiecznie i miło nawiązać kontakt.
Metoda Dobrego Startu rozwijała umiejętność prawidłowego wykonywania czynności ruchowych w harmonii z czynnościami poznawczymi. Celem metody jest jednoczesne usprawnienie analizatorów: słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni. Dla X ważne były ćwiczenia z zakresu koncentracji uwagi. Zastosowanie tej metody spowodowało, że X zainteresował się ćwiczeniami usprawniających rękę. Podczas ćwiczeń X uczył się samokontroli.
Opracowałam również własny zestaw zabaw i gier na uspokojenie. Wykorzystałam
do tego propozycje zawarte w literaturze fachowej. Duże walory odprężające
i wychowawcze dawały moim wychowankom możliwość odpoczynku po intensywnej pracy. X zaś wyciszał się w zabawie i nabierał pewności siebie.
X nie zawsze zachowywał się poprawnie podczas zabaw i zajęć. Początkowo był nieufny, obrażał się. Stopniowo i powoli wdrażałam go do uczestnictwa w zabawie , równocześnie chwaliłam za wszystkie wysiłki i starania.

VII. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

W efekcie wdrożonych przeze mnie działań oraz zaangażowania rodziców Krystiana zaczęłam zauważać pierwsze oznaki „postępowania naprawczego”. Krystian zaczął brać czynny udział w zajęciach, przestał przeszkadzać, chętniej wykonywał polecenia. Starał się czekać na swoją kolej chociaż czasami było mu trudno zapanować nad swoimi emocjami. Wprawdzie zdarzały mu się wybuchy złości i brak chęci do pracy ale nie były one tak częste i nasilone. Również coraz rzadziej dochodziło do konfliktów chłopca z rówieśnikami, szukał z nimi kontaktu i coraz częściej znajdował kolegów do zabawy.
W pracy indywidualnej widać duże postępy i dość dobrze opanowanie treści programowych.

VIII. WNIOSKI I REFLEKSJE

Należy kontynuować działania zmierzające do korygowania zachowań dziecka w przedszkolu i w domu
- organizować zajęcia niezbyt często zmieniające się, wymagające dłuższego skupienia uwagi,
- powierzać dziecku zadania o charakterze społeczno-użytecznym (dyżury, prace porządkowe i.t.p.),
- chwalić osiągnięcia dziecka,
- unikać nadmiaru negatywnych bodźców (kłótnie domowe, hałas, zbyt częste oglądanie telewizji, agresywne gry komputerowe i.t.p.).

Wychowanie dziecka nadpobudliwego psychoruchowo jest procesem długofalowym. Wymaga czasu, cierpliwości i konsekwencji w działaniu. Mam nadzieję, że dalsze działania dydaktyczno-wychowawcze podejmowane przez przedszkole przy stałej współpracy
z rodzicami sprawią, że Krystian nie będzie buntował się przeciwko normom społecznym, będzie dobrze czuł się w starszych grupach przedszkolnych a systematyczna praca z dzieckiem wpłynie na pozytywne wyniki w nauce.

W podsumowaniu zacytuję fragment książki H. Nartowskiej pt. „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”. „Dzieci nadpobudliwe psychoruchowa wychowywane od najwcześniejszego dzieciństwa w spokojnej atmosferze, w systemie konsekwentnych wymagań i stałej kontroli, przy pełnej pomocy rodziców i nauczycieli mają wszelkie szanse prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, aczkolwiek nadal pozostaną skłonne do przejściowych zaburzeń równowagi procesów nerwowych”.

Literatura:
1.Bogdanowicz M.: Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WsiP, Warszawa 1985 r. r.,
2.Bogdanowicz M. , Kisiel B., Przasnycka M.: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WsiP, Warszawa 1992 r.
3.Nartowska H.: Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986 r.,
4.Rojewska J.: Grupa bawi sie i pracuje – cz II, Wrocław 2000 r.
5.Spionek H.: Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970 r.

Magiczny i pożyteczny świat baśni i bajek
program terapeutyczny

Założenia programowe
Program przeznaczony jest dla wszystkich dzieci w wieku od 3 do 6 lat, z kłopotami w wypowiadaniu się, komunikowaniu się oraz zaburzeniami w zachowaniu. Głównym założeniem programu jest wychodzenie naprzeciw potrzebom dziecka. Program autorski przyczyni się do wzbogacenia wiedzy dziecka o świecie, budowaniu pozytywnego obrazu własnego „ ja’, wyposaży w wiedzę jak rozpoznawać swoje emocje oraz innych, zapozna dzieci z określonymi powszechnie akceptowanymi zasadami moralnymi, pozbywania się negatywnych doznań z przeszłości( odstresowanie, odwrażliwianie), uświadamiania sobie własnych potrzeb oraz potrzeb innych, wyposaży dzieci w umiejętności relaksacyjne.
Program zawiera cele, treści, metody i formy pracy, które są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego. Program realizowany będzie z dziećmi wykazującymi kłopoty w wypowiadaniu się, komunikowaniu w grupie, oraz zaburzeniami w zachowaniu podczas zajęć dydaktycznych, indywidualnych i zespołowych w oparciu o opracowany plan pracy.
Cele ogólne:
Celem ogólnym programu wychowawczo – terapeutycznego „ Magiczny i pożyteczny świat baśni i bajek” jest pomoc dziecku w realizacji jego indywidualnej drogi rozwojowej - czyli wspieranie rozwoju jego osobowości, modelowanie pozytywnych postaw i zachowań społecznych dzieci poprzez:
- zaspokajanie emocji dzieci( poprzez wyzwalanie uczucia radości, szczęścia w kontakcie z baśnią),
- propagowanie zasad moralnych: dobra, miłości, tolerancji i poszanowania drugiego człowieka,
- budowanie zasobów osobistych dzieci, wzbogacanie wiedzy dziecka o świecie,
- budowanie pozytywnego obrazu własnego „ ja”, jako jednostki potrafiącej radzić sobie z problemami,
- znoszenie przykrych doznań związanych z trudnościami dnia codziennego – odstresowanie, odwrażliwianie,
- wyposażanie dzieci w umiejętności relaksacyjne,
- pozbywanie się negatywnych doznań wyniesionych z przeszłości,
- wyrabianie u dziecka akceptacji samego siebie,
- uczenie sprawczości i kreatywności dzieci na materiale bajkowym.

Cele szczegółowe:

Oczekuję, że po wdrożeniu programu dziecko:
- pozna reguły życia w grupie, rodzinie, szerszym otoczeniu społeczno – przyrodniczym,
- będzie chciało poznawać szeroko rozumiany świat i oswajać się z jego różnorodnością,
- wykształci odporność emocjonalną,
- nauczy się pozbywania negatywnych emocji,
- będzie umiało skutecznie pokonywać trudności występujące w konkretnych sytuacjach życiowych,
- wykształci realną , pozytywną samoocenę,
- pozna i rozwinie własne możliwości twórcze, wyobraźnię, pomysłowość,
- będzie rozbudzone prospołecznie, wrażliwe na niesprawiedliwość, gotowe pomagać innym,
- pozna różnorodne sposoby komunikowania się z innymi w sposób werbalny i niewerbalny,
- nauczy się wyrażania i rozpoznawania emocji własnych oraz innych ludzi,
- pozna społecznie akceptowane sposoby rozładowywania napięcia i radzenia sobie w sytuacjach trudnych,
- będzie umiało skutecznie działać samodzielnie oraz w zespole,
- nauczy się odróżniać dobro od zła, sprawiedliwość od niesprawiedliwości, szanować innych oraz tolerancji wobec drugiego człowieka i jego odmienności,
- będzie aktywne i otwarte w stosunku do ludzi i świata,
- będzie próbowało współtworzyć bajkę.

Zadania:

Założone cele programu wyznaczają następujące zadania polegające na:
- uczeniu nawiązywania bliskiego i serdecznego kontaktu z innymi osobami,
- nabywaniu umiejętności rozpoznawania i nazywania różnych stanów emocjonalnych,
- uczeniu sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami oraz właściwego reagowania na przejawy emocji innych, kontrolowanie swoich zachowań,
- wdrażaniu do zachowań społecznie akceptowanych, wprowadzanie w kulturę bycia,
- pomocy w budowaniu pozytywnej samooceny oraz zaspokajaniu poczucia bezpieczeństwa,
- zdobywaniu doświadczeń w mówieniu, słuchaniu i byciu słuchanym,
- dostarczaniu przykładów i doświadczaniu rozwiązywania sytuacji konfliktowych na zasadzie kompromisu i akceptacji potrzeb innych, tworzeniu okazji do dyskutowania, przedstawiania swojej opinii,
- tworzeniu okazji do pełnienia przez dziecko różnych ról społecznych ze szczególnym zwróceniem uwagi na rolę dziecka w rodzinie,
- tworzeniu okazji do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań,
- wprowadzeniu dziecka w świat wartości uniwersalnych,
- wykorzystaniu sytuacji codziennych do dokonywania samooceny i oceny zachowań innych,
- pomaganiu dziecku w dostrzeganiu problemów, planowaniu i realizowaniu różnych sposobów rozwiązywania zadań,
- umożliwianiu dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu,
- wspieraniu działań twórczych w różnych dziedzinach aktywności,

Treści wychowawcze oraz terapeutyczne:

Treści programu są tak dobrane, aby pomóc dziecku w jego indywidualnym rozwoju oraz modelowaniu właściwych postaw społecznych dziecka w obszarach :
Aktywności językowej,
Aktywności społecznej,
Aktywności poznawczej
Aktywności artystycznej.

1.Obszar aktywności językowej
- potrafi słuchać, jest słuchany i akceptowany przez innych, umie się wypowiadać,

2. Obszar aktywności społecznej
- potrafi słowem i gestem wyrazić uczucia i emocje, radzi sobie z emocjami,
- poszukuje skutecznych sposobów rozwiązywania problemów na zasadzie kompromisu, unika zachowań agresywnych,
- akceptuje potrzeby innych,
- umie dokonać samooceny w określonych sytuacjach dnia codziennego,
- zna i rozumie znaczenie wartości moralnych w życiu człowieka takich jak: miłość, szacunek, uczciwość, odpowiedzialność, odwaga, szczęście,
- zna swoją rolę w rodzinie,
- uczestniczy we współtworzeniu pozytywnych relacji w rodzinie opartych na szacunku, akceptacji, miłości,
- przestrzega zasad i umów regulujących współżycie w grupie,
- dostrzega potrzeby innych, szanuje je
- pomaga kolegom w sytuacjach wywołujących smutek,
- pomaga młodszym, nieśmiałym, niepełnosprawnym, akceptowanie ich inności,
- współdziała podczas zabaw,
- umie wyrazić uczucia, przeżycia w różnych formach działalności z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu..

3. Obszar aktywności poznawczej
- umie dostrzec związki przyczynowo – skutkowe zdarzeń,
- odróżnia elementy fantastyczne od realnych w baśniach
- umie ocenić zachowanie bohaterów słuchanych baśni i bajek.

4.Obszar aktywności artystycznej
- wyraża nastrój i treść bajki w pracy plastycznej, za pomocą ruchu lub za pomocą innych środków ekspresji( ruch, taniec, muzykę,
- wyraża swoje emocje poprzez barwy,
- tworzy prace plastyczne zainspirowane wysłuchaną baśnią lub bajką,
- tworzy proste kukiełki do przedstawień,
- wykona zbiorek własnych baśni lub baśni kolegów,
- inscenizuje wybrany fragment lub całość bajki( zabawy dramowe),
- przygotuje inscenizacje baśni dla kolegów.

Metody i formy pracy

W realizacji programu wychowawczo – terapeutycznego metody pracy będą zależne od celów, treści i zadań. Będą to metody:
- podające( opowiadanie, wyjaśnianie opis),
- problemowe( polegające na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy – dyskusja, burza mózgów, metoda sytuacyjna),
- eksponujące(oparte na obserwacji – inscenizacje, dramy, impresje ruchowe muzyczne, eksponowanie prac dzieci),
- praktyczne,( działanie dzieci),
- zabawowe oraz
- aktywizujące dzieci.

Formy pracy: grupowa oraz indywidualna.

Środki dydaktyczne:

Do realizacji przedstawionego programu niezbędne będą:
- baśnie, bajki,
- różnorodne rekwizyty, np.: pacynki, kukiełki, maski, sylwety, stroje do przebierania się, rysunki, ilustracje,
- różnorodny materiał plastyczny, instrumenty perkusyjne,
- skrzynia skarbów,
- magnetofon, odtwarzacz DVD, płyty z muzyką relaksacyjną i ilustracyjną

Ewaluacja programu

Ewaluacja programu pomoże sprawdzić czy zostały spełnione oczekiwania autorki programu i pozwoli na lepsze planowanie dalszych działań. Osiągnięcie zamierzonych celów umożliwi dziecku prawidłowe kontakty z otoczeniem społecznym, wyposaży w umiejętności komunikowania się w grupie i rodzinie, nauczy relaksacji oraz sposobów rozwiązywania problemów dziecka, odstresuje, wykształci odporność emocjonalną pozwalającą radzić sobie z trudnościami dnia codziennego oraz lękami dziecięcymi.

Formy ewaluacji:
- końcowa obserwacja dzieci,
- prace plastyczne dzieci,
- inscenizacja bajki dla młodszych kolegów
- wybrane bajki wymyślone przez dzieci .

Program wychowawczo – terapeutyczny pt „ Magiczny i pożyteczny świat baśni i bajek” został stworzony w celu uzupełnienia planu wychowawczego. Program jest otwarty i dynamiczny. Może być wykorzystany przez nauczycieli kreatywnych, w każdej grupie przedszkolnej, potrafiących dostosowywać treści do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Zadaniem nauczyciela wdrażającego powyższy program jest zachęcanie dzieci do spontanicznego i aktywnego badania i odkrywania rzeczywistości oraz swoich możliwości psychofizycznych, do doświadczania i przeżywania, gdyż tak zdobyta wiedza i umiejętności są najtrwalsze i najwartościowsze. Ogromne znaczenie ma dla realizacji programu ścisła współpraca przedszkola z domem rodzinnym dziecka. Współtworzenie programu przez dwa środowiska wychowujące, w którym przebywa dziecko zwiększa możliwości oddziaływania. Program nie wymaga dużych nakładów finansowych. Można go realizować w każdej sali przedszkolnej, w domu, ogrodzie .Najważniejsza jest pomysłowość i zaangażowanie dorosłych i dzieci oraz doposażenie w nagrania muzyki relaksacyjnej, materiały plastyczne, rekwizyty. Zajęcia powinny być przeprowadzone dwa razy w miesiącu na zasadzie pełnoprawnych zajęć ( na niespodziewane sytuacje reagujemy od razu, np. pobyt dziecka w szpitalu i związany z tym lęk),natomiast elementy programu można realizować w dowolnym czasie.

PRZEBIEG ZAJĘĆ
I grupy 5-6 letnie

Zajęcia1

Temat: Szacunek do osób dorosłych – w oparciu o bajkę „Imbryk”J.Ch. Andersena

Cele: Kształcenie poczucia szacunku wobec starszych osób, rozwijanie wyobraźni, kształcenie umiejętności słuchania.
1.Wprowadzenie
Dzieci proponują „Jak możemy okazywać szacunek starszym osobom” (przykładowo: słuchać ich, uprzejmie się do nich odnosić, pomagać w codziennych czynnościach, postępować zgodnie z ich radą, ustępować miejsca w przejściu, w środkach komunikacji miejskiej)
2. Wspólne czytanie bajki
3.Zadania
Dzieci otrzymują dwa arkusze papieru. Jeden przedstawia nowy imbryk a drugi stary, uszkodzony. Zadaniem dzieci jest porównać oby dwa naczynia.
Kolejne zadanie polega na wypisaniu jak największej ilości możliwości wykorzystania nowego i starego imbryka.
Przykładowo: nowy – jako prezent, na herbatę lub kawę, wodę, wazon, ozdoba w pokoju,
stary – jako foremkę, doniczkę, ozdobę, skarbonkę, pudełko na skarby, cukierniczkę
4. Zakończenie
Podsumowanie zajęć. Dzieci opowiadają o sytuacjach, w których udało im się okazać szacunek osobom starym.

Zajęcia 2

Temat: Szacunek do osób dorosłych – w oparciu o bajkę „Imbryk”J.Ch. Andersena

Cele: Kształcenie poczucia szacunku wobec starszych osób, rozwijanie wyobraźni, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Dzieci proponują „Jak możemy okazywać szacunek starszym osobom” (przykładowo: słuchać ich, uprzejmie się do nich odnosić, pomagać w codziennych czynnościach, postępować zgodnie z ich radą, ustępować miejsca w przejściu, w środkach komunikacji miejskiej)
2. Wspólne czytanie bajki
3.Zadania
Dzieci otrzymują dwa arkusze papieru. Jeden przedstawia nowy imbryk a drugi stary, uszkodzony. Zadaniem dzieci jest porównać oby dwa naczynia.
Kolejne zadanie polega na wypisaniu jak największej ilości możliwości wykorzystania nowego i starego imbryka.
Przykładowo: nowy – jako prezent, na herbatę lub kawę, wodę, wazon, ozdoba w pokoju,
stary – jako foremkę, doniczkę, ozdobę, skarbonkę, pudełko na skarby, cukierniczkę
4. Zakończenie
Podsumowanie zajęć. Dzieci opowiadają o sytuacjach, w których udało im się okazać szacunek osobom starym.

Zajęcia 3

Temat: Szacunek do siebie – w oparciu o bajkę „Imbryk” J.Ch. Andersena c.d.

Cele: Kształcenie poczucia szacunku wobec siebie, rozwijanie skromności, kształcenie poczucia własnej tożsamości, poszerzenie wiadomości z wiedzy ogólnej, próba stworzenia portretu osoby szanującej siebie
1.Wprowadzenie
Nawiązanie do poprzednich zajęć. Mamy szanować innych, ale musimy także pamiętać
o tym, by szanować samych siebie.
2.Zadania
Wypowiedzi dzieci i próba stworzenia wspólnego portretu osoby skromnej, szanującej innych i siebie.
Przykładowo: skromny ubiór, odpowiednie zachowanie, bycie uprzejmym dla innych, używanie właściwego słownictwa (bez wulgaryzmów i kłamstw), pomaganie innym, odpowiednia ilość snu, właściwe odżywianie się, niestosowanie używek, dużo uśmiechu – bo śmiech to zdrowie
3. Zakończenie
Dzieci rozwiązują zgadywankę literową. Osoba prowadząca zadaje pytania z wiedzy ogólnej. Każda poprawna odpowiedź jest nagradzana literką
Rozwiązanie zgadywanki: Jeśli szanujesz siebie, inni także będą Cię szanować.

Zajęcia 4
Temat: Pracowitość – w oparciu o bajkę – „Kopciuszek” braci Grimm

Cele: nazywanie cech, które powinny posiadać osoby pracujące w danym zawodzie, zachęcenie do naśladowania pozytywnych cech zauważanych u innych osób, próba sprecyzowania swoich zainteresowań, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu. Wytłumaczenie dzieciom, że na dzień dzisiejszy ich pracą jest wypełnianie obowiązków przedszkolnych i domowych – nauka, dyżury, porządek.
2. Wspólne czytanie bajki.
3.Zadania
Zabawa w Kopciuszka: dzieci otrzymują miski z ziarnami fasoli i grochu. Zadaniem ich jest w jak najkrótszym czasie oddzielić groch od fasoli.
Rozmowa z dziećmi na temat ich przyszłości:
a) określenie swoich zainteresowań
b) mój przyszły zawód
c) cechy, które powinien posiadać człowiek pracujący w danym zawodzie – zastanowienie się czy je posiadam
Rozmowa na temat cech innych osób, które powinniśmy naśladować (osoby publiczne i najbliższe)
4. Zakończenie
Zachęcenie do pielęgnowania takiej cechy jak: pracowitość.
Zabawa ze słowem: Kopciuszek. Dzieci w grupach z liter występujących słowie Kopciuszek muszą ułożyć jak najwięcej nowych wyrazów.

Zajęcia 5

Temat: Dobroć – w oparciu o bajkę „Pani Zamieć” braci Grimm

Cele: Zachęcanie do bycia dobrym dla innych, kształtowanie poczucia „radości dawania”, budowanie poczucia własnej tożsamości na podstawie informacji otrzymanych od innych, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Dobroć – burza mózgów
2.Zadania
Dzieci podzielone na dwie grupy przypinają na dużym arkuszu obrazki z cyklu „Dobre czyny” (przykładowo: czyny – pomaganie innym, dzielenie się, opiekowanie się innymi, słuchanie, bycie grzecznym; )

3. Wspólne czytanie bajki
4. Zakończenie
Każde dziecko podpisuje kartkę i odrysowuje na niej swoją dłoń. Kartki krążą wokół dzieci. Ich zadanie polega na powiedzeniu każdemu czegoś miłego, wskazaniu pozytywnej cechy, czy czynności, które dobrze wykonuje.

Zajęcia 6

Temat: Marzenia – w oparciu o bajkę „O rybaku i złotej rybce”

Cele: określenie własnych marzeń, pobudzenie wyobraźni, logicznego myślenia, zachęcanie dzieci do zastanowienia się nad sobą, tym, czego się oczekują, o czym się marzą, kształtowanie umiejętności wyrażania własnych marzeń, oczekiwań za pomocą rysunku, rozwijanie sprawności fizycznej i refleksu, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu. Zachęcenie do dzielenia się swoimi marzeniami.
2. Wspólne czytanie bajki.
3.Zadania
a) Zabawy ruchowe: Rybki do sieci, Rybak
Dzieci dobierają się trójkami. Dwie osoby tworzą sieć, a trzecia osoba wchodzi do środka sieci i jest rybką. Na znak osoby prowadzącej rybki wypływają z sieci, zaś na słowa rybki do sieci, wchodzą między dwie osoby tworzące sieć. Warunek – nie można dwa razy pod rząd być złapanym w tą samą sieć. Dla jednej rybki nie starczy sieci – ta osoba zostanie rybakiem, – czyli osobą prowadzącą zabawę. (potem następuje zamiana ról)
Dzieci dzielą się na dwa zespoły. Jedni będą rybakami inni rybkami. Rybki będą w wodzie, czyli w kole oznaczonym sznurkiem. Natomiast rybacy będą chodzić dookoła jeziora i za pomocą wędki będą starali się złowić rybkę. Przynętą będzie cukierek nawinięty na koniec sznurka przywiązanego do patyka, który symbolizuje wędkę. Rybki mogą zjadać przynętę za pomocą ust, nie mogą do tego zadania używać rąk (potem następuje zamiana ról)
b) Rysowanie marzeń – życzeń do złotej rybki
Każde dziecko ma jakieś marzenia czy życzenia, bardziej lub mniej skryte, bardziej lub mniej możliwe do osiągnięcia. Dzieci próbują narysować życzenie do złotej rybki.
4. Zakończeni

Opowiadanie o swoich rysunkach

Zajęcia 7

Temat: Prawda – Kłamstwo – w oparciu o bajkę „Kozucha – Kłamczucha”

Cele: utrwalenie pojęć prawda, kłamstwo, kształcenie empatii, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Dzieci dzielą się swoimi doświadczeniami:
a) Czy zdarzyło się im kogoś okłamać?
b) Jak czuła się dana, okłamana osoba i jak oni czuli się, gdy prawda wyszła na jaw?
2.Zadania
Dlaczego ludzie kłamią – burza mózgów
Jak rozumieją przysłowie: Kłamstwo ma krótkie nogi
3. Wspólne czytanie bajki
4. Zakończenie
Podsumowanie i postanowienie: Będę starał się być szczerym i zawsze mówić prawdę.

Zajęcia 8

Temat: Akceptacja, tolerancja – w oparciu o bajkę „Brzydkie kaczątko” J.Ch. Andersena

Cele: budowanie własnej tożsamości poprzez wskazanie i nazwanie swoich mocnych
i słabych stron, kształcenie empatii, postawy pomagania innym, zachęcanie do okazywania swoich emocji za pomocą postawy, mimiki, słowa, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Akceptacja i tolerancja – rozumienie tych pojęć przez dzieci
2.Zadania
Dzieci po kolei mówią czego nie akceptują w innych.
Chętne dzieci opowiadają o swoich mocnych i słabych stronach, o tym , co w sobie lubią i to, czego nie akceptują.
3. Wspólne czytanie bajki.
4. Zakończenie
Dzieci odgrywają scenki, po których dzielą się swoimi uczuciami.
a) Nikt z przechodniów nie chce pomóc starszej osobie wejść do autobusu
b) Dzieci wracające ze szkoły śmieją się z dziewczynki na wózku inwalidzkim
c) Chłopcy przezywają kolegę, bo ma inne pochodzenie niż oni.
d) Nikt nie chce bawić się z dziewczynką w okularach
Dzieci ponownie odgrywają te same scenki – jednak teraz zmieniają zachowanie przechodniów, dzieci na właściwe. Dzielenie się swoimi uczuciami.

Zajęcia 9

Temat: Uczucia – w oparciu o bajkę „Dziewczynka z zapałkami” J.Ch. Andersena

Cele: kształtowanie umiejętności wyrażania własnych uczuć, kształcenie świadomości własnych uczuć, nazywania ich oraz skutków, jaki może za sobą pociągnąć okazywanie ich, rozwijanie komunikacji pozawerbalnej, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu. Rozmowa na temat samopoczucia.
2. Wspólne czytanie bajki.
3.Zadania
a) Rozmowa na temat uczuć dziewczynki i osób, które spotkała na swojej drodze.
b) Dzieci zastanawiają się jak można pocieszyć osobę smutną, co zrobić, co powiedzieć.
c) Dzieci na ucho słyszą jakie uczucie mają przedstawić. Za pomocą postawy ciała, gestów, mimiki twarzy mają innym pokazać wylosowane uczucie. Grupa ma odczytać, co pokazuje dana osoba.
d) Rozmowa na temat uczuć drugiej osoby, której okażemy poszczególne uczucie: przykładowo, co czuje osoba, na która krzyczymy, co czuje osoba, która chwalimy.
3. Zakończenie
Dzieci zaznaczają buźki ilustrujące ich obecne samopoczucie.
Postanowienie: Nigdy nie przejdę obojętnie obok osoby potrzebującej.

Zajęcia 10

Temat: Przyjaźń – w oparciu o bajkę „Sześciu zawsze sobie radę da” braci Grimm

Cele: poszukiwanie cech prawdziwego przyjaciela, wspomaganie rozwoju społecznego, budowanie poczucia tożsamości, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu. Dzieci dzielą się swoimi doświadczeniami – opowiadają o swoich bliskich koleżankach, kolegach.
2.Zadania
Dzieci kolejno wymieniają cechy, jakie powinien posiadać prawdziwy przyjaciel.
3. Wspólne czytanie bajki
4. Zakończenie
Wybór najlepszego kumpla w grupie

Zajęcia 11

Temat: Wyobraźnia – w oparciu o bajkę „Słomka, węgielek i groch” braci Grimm

Cele: rozwijanie wyobraźni, twórczości, rozwijanie sprawności manualnej, rozwijanie zdolności muzyczno – tanecznych, wyciszenie grupy, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wyobraźnia – burza mózgów
2. Wspólne czytanie bajki.
3.Zadania
Osoba prowadząca opowiada dzieciom bajkę o królewnie, która obiecała ojcu, że wyjdzie za mąż za tego księcia, który podaruje jej własnoręcznie wykonany, najbardziej oryginalny i pomysłowy prezent. Dzieci zamieniają się w królewiczów. Królewna zaprasza ich do pałacu – tu wszyscy uczą się tańczyć MENUET.
Nauka tańca.
Królewicze (dzieci) wykonują z różnych materiałów – papier, wełna, folie, kubki, sznurki itp. prezenty dla królewny.
4. Zakończenie
Wręczenie prezentów królewnie. Poczęstunek na zamku – na zakończenie pierwszej części zajęć.

Zajęcia 12

Temat: Każdy jest potrzebny – w oparciu o opowiadanie B.Ferrero „Oko Stolarza”

Cele: integracja grupy, uczenie akceptacji i tolerancji innych niezależnie od ich cech, rozwijanie zdolności artystycznych.
1.Wprowadzenie
Powitanie uczestników. Przedstawienie tematyki drugiej części spotkań. Zachęcenie do udziału w zajęciach. Wprowadzenie do tematu pierwszych zajęć: każdy jest potrzebny.
2.Zadania
a) Dzieci układają puzzle. W układance brakuje jednego elementu.
WNIOSEK: Każdy element jest potrzebny, aby powstała całość. Podobnie jest z ludźmi. Każdy człowiek jest potrzebny, mimo, iż każdy jest inny. Wzajemnie uzupełniamy się.
b) Czytanie opowiadania: scenka. Każde z dzieci występuje jako jedno z narzędzi stolarza.
Sens opowiadania: Narzędzia kłócą się, narzekają na siebie, chcą usunąć ze swego grona niektórych członków, ze względu na ich cechy, których nie akceptują. Kłótnie narzędzi przerywa stolarz. Stolarz po kolei bierze do ręki poszczególne narzędzie, wykorzystując jego cechę „charakterystyczną”, nieakceptowaną przez innych i tworzy kołyskę dla dziecka.
c) Pytanie uczestników o odczucia: Jak czułeś się, gdy inni źle mówili o Tobie?, Jak czułeś się, gdy Ty źle mówiłeś o innych?, Jak czułeś się, gdy przyszedł stolarz i dzięki Tobie stworzył kołyskę?
d) Odniesienie bajki do rzeczywistości. Porównanie cech narzędzi do cech ludzi.
3. Zakończenie
Rozmowa na temat akceptacji i tolerancji. Ponowne ułożenie puzzli. Dodanie brakującego elementu. Tworzymy jedną, cała, wspólną grupę.

Zajęcia 13

Temat: Czas– w oparciu o opowiadanie „O wiecznie niezadowolonym chłopcu”

Cele: próba odtworzenia swojego „osobistego zegara”, pobudzenie wyobraźni poprzez szukanie zakończenia bajki, poszukiwanie sposobów „ na nudę” oraz na dobre spędzenie czasu, nauka spokojnego integracyjnego tańca „podziękowanie za czas...”- wyciszenie grupy, powrót do wcześniejszych bajek i wskazanie cech człowieka, które wymagają czasu: cierpliwość, odpowiedzialność, twórczość, systematyczność, pracowitość
1.Wprowadzenie
Powitanie. Wprowadzenie do tematu.
2.Zadania
a) Opowiadanie o „Wiecznie niezadowolonym chłopcu”
b) Próba odpowiedzi na pytania co czuł, myślał chłopiec, czy pamiętał o swoich podróżach, czy żałuje, że czas biegnie tak szybko, czy będzie nadal taki niecierpliwy i znudzony życiem?
c) C) Burza mózgów: czy często zdarza Ci się nudzić (kiedy i jak myślisz, dlaczego). Indywidualne odtwarzanie osobistego zegara dnia (dzieci dzielą koło na kawałki odpowiedniej wielkości zaznaczając na nim ile czasu i na co poświęcają – w tym też ile czasu nudzą się)

d) Poszukiwanie sposobów na nudę; co zrobić, aby dobrze spędzić czas (plan dnia, zorganizowanie dodatkowych zajęć, rozwijanie zainteresowań)
e) Przypomnienie dzieciom tematów związanych z wcześniej omawianymi bajkami, wspólne poszukiwanie cech, pozytywów, które wymagają czasu
f) Tworzenie wskazówek: jak dobrze przeżyć życie? (życie=czas)
3. Zakończenie
Nauka krótkiego, spokojnego tańca integracyjnego „podziękowanie za czas...”, wyciszenie grupy

Zajęcia 14

1. Powitanie piosenką „Kraina czarów”.
2. Dzieci siadają przed tablicą, na której umieszczona jest duża jabłonka z czerwonymi jabłuszkami (zaczarowana jabłonka). Na każdym jabłuszku napisany jest tekst zagadki. Zajęcia rozpoczynają się rozwiązaniem zagadek. Chętne dzieci podchodzą i zrywają jabłuszka. N. odczytuje treść zagadki, a dzieci głośno podają ich rozwiązanie. Odgadywanie zagadek rozpoczyna się od:
Zawsze opowiada niestworzone dzieje,
Bogata jest w króle , czary, czarodzieje. (bajka)
N. informuje dzieci, że została dla nich przygotowana niespodzianka. Na rogach „czarodziejskiego dywanu” ukryły się w kopertach bajki. Zadaniem przedszkolaków będzie odgadnięcie, z której bajki pochodzą postacie i przedmioty.
3. N. dzieli dzieci na 4 zespoły. Dzieci losują obrazki przedstawiające postacie i przedmioty charakterystyczne dla znanych bajek. N. wybiera dziecko, które pokazuje obrazek i odgaduje, do jakiej bajki on pasuje. Dzieci, które mają obrazki z tej samej bajki, tworzą grupę (np. wilk, Czerwony Kapturek, babcia, koszyk, myśliwy; Kopciuszek, pantofelek, wróżka, kareta, zegar).
4. N. wyjaśnia zasady zabawy. Każdy zespół kolejno rzuca kostką i odsłania ten fragment ilustracji, na którym narysowanych jest tyle kropek, ile wyrzucono na kostce. Jeżeli fragment ilustracji z wyrzuconą liczbą kropek jest już odkryty, zespół traci kolejkę. Wygrywa ta grupa dzieci, która najszybciej odgadnie, z jakiej bajki pochodzi ilustracja. Zabawa toczy się do momentu odgadnięcia tytułów wszystkich bajek. Ilustracje bajek zostają umieszczone na tablicy. Każde prawidłowe odgadnięcie bajki zostaje nagrodzone brawami.
5. Zaproponowanie dzieciom wymyślenia napisu pasującego do wszystkich ilustracji. Po wysłuchaniu wszystkich pomysłów, n. przedstawia swój pomysł. Podsumowanie wypowiedzi dzieci, odkrycie przygotowanego napisu: „Zaczarowany świat bajek i baśni”.
6. „Wędrówka Czerwonego kaptura przez las” - opowieść ruchowa przy spokojnej, cichej muzyce.
7. Słuchanie baśni Ch. Perraulta czytanej prze nauczyciela „Kot w butach”.
8. Rozmowa na temat utworu. Próba oceny zachowania bohaterów. Ukazanie zwycięstwa dobra nad złem. Przestrzeganie zasady: „Nie przerywam koledze”. Układanie w kolejności chronologicznej ilustracji przedstawiających wydarzenia z baśni. Próby samodzielnego opowiadania bajki na podstawie ilustracji.
9. Zabawa przy muzyce „Bal na zamku”. Chłopcy są rycerzami, dziewczynki damami dworu. Rycerze zapraszają damy do tańca. Przy dźwiękach nagrania walca dzieci tańczą w parach. Dziewczynki, które zostały bez pary, tańczą z apaszkami w rytm muzyki. Kiedy słychać bicie zegara (n. gra na talerzach), dziewczynki uciekają pod ścianę, zostawiając na środku sali po jednym kapciu. Siadają na piętach, tak, aby nie było widać ich stóp. Zadaniem chłopców jest prawidłowe rozdanie kapci dziewczynkom. Nawet w przypadku pomyłki w trakcie rozdawania kapci dziewczynki nic nie mówią – biorą kapcie o chowają je za siebie. W ten sposób jedna dziewczynka może dostać nawet kilka kapci. Następnie dzieci sprawdzają, czy dziewczynki otrzymały kapcie do pary. Przy powtórzeniu zabawy to rycerze gubią kapcie.
10. Rozwiązywanie pozostałych zagadek z „zaczarowanej jabłonki”.
11. Wykonanie kota – malowanie farbami plakatowymi po otrębach pszennych.

II grupy 3-4 letnie

Zajęcia 1

Temat: Bezpieczeństwo – w oparciu o bajkę „O wilku i siedmiu koźlątkach” braci Grimm.

Cele: kształtowanie pozytywnych relacji i poczucia bezpieczeństwa, wdrażanie do przestrzegania ogólnych zasad bezpieczeństwa, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie.
1. Bezpieczeństwo – burza mózgów
2.Zadania
Zabawa „Głosy” – jedno dziecko siedzi tyłem do grupy. Osoba prowadząca wskazuje, które
z dzieci ma wydać jakiś głos czy powiedzieć coś zmienionym głosem. Osoba siedząca tyłem musi rozpoznać do kogo należy głos.
Wniosek: Nie zawsze potrafimy rozpoznać głos danej osoby. Na świeci jest wielu dobrych ludzi. Niestety są też złe osoby, które mogą zrobić nam krzywdę. Nie zawsze ktoś, kto wygląda przyjaźnie, częstuje nas czymś, zaprasza, chce naszego dobra.
3. Wspólne czytanie bajki
4. Zakończenie
Rozmowa na temat bajki: Koziołkom wydawało się, że są bezpieczne, a jednak przez nieostrożność wpuściły chytrego wilka. Źli ludzie często podszywają się pod dobrych.
Wnioski:
Jeśli kogoś nie znasz nie idź z nim!
Jeśli ktoś nieznajomy zaprasza Cię do samochodu – nie wsiadaj!
Jeśli nieznajomy obiecuje Ci słodycze, gdy z nim pójdziesz – nie słuchaj go!
Jeśli obca osoba chce Ci cos pokazać i zaprasza Cię do siebie – nie wierz jej!

Zajęcia 2

Temat: Delikatność – w oparciu o bajkę „Księżniczka na ziarnku grochu” J.Ch. Andersena

Cele: zrozumienie pojęcia delikatność, rozwijanie wyobraźni, zmysłu dotyku, sprawności manualnej, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Delikatność – burza mózgów (przykładowo: królewna, poduszka, liść, pióro)
Dzieci poszukują innych słów zastępujących cechę: delikatność, bycie delikatnym – przykładowo: lekki, kruchy, dobry, wrażliwy, wyrozumiały, spokojny, opanowany, uczciwy)
2. Wspólne czytanie bajki
3.Zadania
Zabawa „Delikatne dłonie”
W kartonie wycinamy otwór, takiej wielkości, aby mogły przez niego wydostać się dłonie. Otwór przykrywamy kawałkiem materiału. Dzieci wkładają ręce przez otwór i za pomocą dotyku próbują rozpoznać delikatny przedmiot, który daje im osoba prowadząca (przykładowo: piórko, liść, fasolka, koralik, wata, jedwab)
4. Zakończenie
Podsumowanie. Dzieci otrzymują obrazek z ilustracją z bajki podpisany: Bądź delikatny, może ktoś rozpozna w Tobie prawdziwą księżniczkę/ prawdziwego księcia.

Zajęcia 3

Temat: Marzenia – w oparciu o bajkę „O rybaku i złotej rybce”

Cele: określenie własnych marzeń, pobudzenie wyobraźni, logicznego myślenia, zachęcanie dzieci do zastanowienia się nad sobą, tym, czego się oczekują, o czym się marzą, kształtowanie umiejętności wyrażania własnych marzeń, oczekiwań za pomocą rysunku, rozwijanie sprawności fizycznej i refleksu, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu. Zachęcenie do dzielenia się swoimi marzeniami.
2. Wspólne czytanie bajki.
3.Zadania
a) Zabawy ruchowe: Rybki do sieci, Rybak
Dzieci dobierają się trójkami. Dwie osoby tworzą sieć, a trzecia osoba wchodzi do środka sieci i jest rybką. Na znak osoby prowadzącej rybki wypływają z sieci, zaś na słowa rybki do sieci, wchodzą między dwie osoby tworzące sieć. Warunek – nie można dwa razy pod rząd być złapanym w tą samą sieć. Dla jednej rybki nie starczy sieci – ta osoba zostanie rybakiem, – czyli osobą prowadzącą zabawę. (potem następuje zamiana ról)
Dzieci dzielą się na dwa zespoły. Jedni będą rybakami inni rybkami. Rybki będą w wodzie, czyli w kole oznaczonym sznurkiem. Natomiast rybacy będą chodzić dookoła jeziora i za pomocą wędki będą starali się złowić rybkę. Przynętą będzie cukierek nawinięty na koniec sznurka przywiązanego do patyka, który symbolizuje wędkę. Rybki mogą zjadać przynętę za pomocą ust, nie mogą do tego zadania używać rąk (potem następuje zamiana ról)
b) opowiadanie o marzeniach – życzeniach do złotej rybki
Każde dziecko ma jakieś marzenia czy życzenia, bardziej lub mniej skryte, bardziej lub mniej możliwe do osiągnięcia. Dzieci próbują opowiedzieć o życzeniach do złotej rybki.

Zajęcia 4

Temat: Skrzynia skarbów – w oparciu o bajkę „Latający kufer” J.Ch. Andersena

Cele: rozwijanie sprawności manualnej, budowanie poczucia własnej tożsamości, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Zachęcenie dzieci do wykonania skrzyni na swoje pamiątki, wartościowe rzeczy, które są także elementami albumu tożsamości.
2. Wspólne czytanie bajki.
3. Zadania
Wykonywanie z różnych materiałów „Skrzyni skarbów” – przykładowo oklejanie pudełka po butach kolorowa gazetą, zdjęciami.
4. Zakończenie
Schowanie skarbów, a następnie skrzyni w bezpiecznym miejscu.

Zajęcia 5

Temat: Spokój – w oparciu o bajkę „Śpiąca królewna”

Cele: wyciszenie grupy, rozwijanie wyobraźni, kształcenie umiejętności słuchania
1.Wprowadzenie
Rozmowa z dziećmi na temat hałasu, – jaki rodzaj hałasu najbardziej przeszkadza
2.Zadania
Dzieci robią hałas ( np. instrumentami muzycznymi) po czym opowiadają o tym jak się czuły, dzieci leża w ciszy i słuchają łagodnych odgłosów przyrody, opowiadają o tym jak się czuły.
3. Wspólne czytanie bajki
4. Zakończenie
Wyciszenie grupy – dzieci kładą się na kocach, zamykają oczy, w tle spokojna muzyka. Osoba prowadząca to wróżka, która chodzi między dziećmi i za pomocą dotknięcia „czarodziejską różdżką” mówi dzieciom, o czym mają teraz myśleć, marzyć, co mają sobie wyobrażać.

Zajęcia 6
Pomoce; kolorowa krepa, taśma, nożyczki, szary papier, kapsułki po Kinder- Niespodziance, muzyka, tekst bajki pt "Czerwony Kapturek" - KLANZA.
1.Powitanie - dzieci z rodzicami stoją w dużym kole.Nauczycielka; witam wszystkich, którzy lubią zabawę, mają dobry humor, lubią słuchać bajek itp.Dzieci i rodzice odpowiadają machając ręką.
2.Zabawa integracyjna pt "Iskierka", dzieci i rodzice przekazują sobie iskierkę poprzez ściśnięcie dłoni.Zabawa kończy się w chwili,gdy iskierka wróci do pierwszej osoby.
3.Nawiązanie do tematu zajęcia, przypomnienie jakie postacie występują w bajce o Czerwonym Kapturku.
4.Losowanie przez dzieci kapsułek z nazwami postaci: Czerwony Kapturek, Babcia, Wilk, Myśliwy. Rodzice pomagają dzieciom odczytać karteczkę.
5.Praca przy stolikach - rodzice wykonują elementy przebrania: czapki, okulary, uszy, strzelbę.
6.Przebranie dzieci w stroje i zajęcie miejsc na krzesełkach w dużym kole.
7.Czytanie bajki przez nauczycielkę pt "Czerwony Kapturek" - KLANZA; gdy wyczytuje poszczególne postacie, dzieci które nią są, wstają i naśladują ruchem.
8.Taniec - walczyk Meksykański, dzieci tańczą z rodzicami.
9.Zakończenie i podziękowanie dzieciom i rodzicom za udział w zajęciu.

Literatura:
1.Borecka Irena, Z motylem w tle. O baśni w biblioterapii i terapii pedagogicznej. Wyd. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej . Wałbrzych .2004.
2.Brett Doris,: „ Opowiadania dla twojego dziecka”cz 1, cz 2, ( w:) Bajki, które leczą. Wyd 2. GWP 2003.
3. Pankowska Krystyna, Edukacja przez dramę ,WSiP .1997.
4.Małkiewicz E, Bajki relaksacyjno – terapeutyczne w pracy z dziećmi z problemami emocjonalnymi Wspomaganie rozwoju, red. B. Kaja, Bydgoszcz 1997.

Program „ Rodzice czytają dzieciom i z dziećmi”

Nie każdego stać na dalekie podróże, zresztą nie wystarczyłoby czasu, aby wszystko zobaczyć, poznać czy obejrzeć. Ale prawie wszystko można przeżyć – wystarczy wziąć do ręki książkę. Zadaniem nas- dorosłych jest to zrobić jak najwcześniej, aby dziecko mogło pokochać czytanie.

Rozbudzanie u dzieci zainteresowań czytelniczych jest jednym z najważniejszych zadań edukacyjnych. Pierwsze kontakty z książką pojawiają się najczęściej w domu i polegają na oglądaniu ilustracji oraz na słuchaniu tekstu czytanego przez rodziców. Tak powinno być, ale w rzeczywistości nie zawsze tak jest. Na podstawie własnych obserwacji, rozmów z rodzicami stwierdzam, że w większości domów dzieci przeżywają tzw. „ impas programów telewizyjnych”. Rodzice zamiast opowiadać dzieciom bajki, włączają video lub telewizor i tym samym ograniczają ich wyobraźnię, ponieważ wszystkie szczegóły dziecko może zobaczyć na ekranie. Wielokrotnie pytałam rodziców czy opowiadają lub czytają dzieciom książeczki. Odpowiedzi pokrywały się z moimi obserwacjami, rodzice z lekkim zażenowaniem odpowiadali, że nie mają czasu, że filmy są bardziej interesujące od czytania bajek, że dziecko bardzo lubi spędzać czas przed komputerem. Ale przecież na telewizji i komputerach „świat się nie kończy”. Oglądanie programów telewizyjnych, jak i kontakt z komputerem powinny pozostać w proporcjonalnym stosunku do innych rodzajów działalności dziecka. Małe dziecko pragnie bawić się, rysować, lepić, malować , słuchać bajek, opowiadań. Taką różnorodność powinni zapewnić mu jego opiekunowie.
Aby zapewnić dzieciom stały kontakt z książką- a w niejednym przypadku, jak wynika to z mojej praktyki - pierwszy, od kilku lat utrzymuję stały kontakt z biblioteką oraz kontynuuję program „ Optymistyczna bajka’ opracowany przeze mnie w ramach akcji „ Cała Polska czyta dzieciom”. Staram się rozbudzać dzieciach zainteresowanie literaturą poprzez różnorodne działania. Podczas wyjść do biblioteki dzieci mają możliwość oglądania różnorodnych książek, nie tylko baśni, ale i książek przyrodniczych, geograficznych, motoryzacyjnych, słuchają opowiadań, baśni, również same je wymyślają, rysują i malują ulubionych bohaterów, inscenizują ulubione utwory, rozwiązują zagadki, próbują samodzielnie czytać krótkie bajeczki. Bajki często stają się ucieczką od rzeczywistości. Dziecko, które ma jakieś kłopoty, jest zmęczone przedszkolem, codziennym pośpiechem odreagowuje stres słuchając, wierząc, że wszystko dobrze się ułoży.
Z myślą o propagowaniu czytelnictwa ppowstał ponizszy program:

Cel ogólny:
Stwarzanie sytuacji do obcowania z literaturą.
Cele szczegółowe :
- wdrażanie do obcowania z literaturą dziecięcą i słowem pisanym,
- rozwijanie zainteresowań czytelniczych,
- integracja zespołu przedszkolnego,
- rozwijanie umiejętności logicznego myślenia.

- pobudzanie wyobraźni i zainteresowania teatrem
Cele operacyjne :
Dziecko:
- zna tytuły i treść popularnych bajek i baśni,
- potrafi podać cechy charakterystyczne postaci bajkowych,
- wie, jak należy zachować się w czasie imprezy przedszkolnej,
- chętnie współpracuje z innymi dziećmi w wykonywaniu zadań,
- potrafi wykonać zadanie,
- myśli logicznie, chętnie się wypowiada.
Metody:
- Czynne: czytanie i opowiadanie bajek
- Słowne: rozmowa, zagadka, objaśnienia, instrukcje.
- Oglądowe: inscenizacje utworów

I przykłady zabaw z dzieckiem 3-letnim

Grupowy

Tekst „Ogródek” M. Konopnicka

Wprowadzenie

(Spotkanie powinny poprzedzać zajęcia, podczas których dzieci poznają kwiaty i ich nazwy)

dzieci siedzą na podłodze na obwodzie koła.

P.: Wewnątrz naszego koła jest ogród. pomyślcie jakie kwiaty możemy zasadzić w ogrodzie (dzieci zastanawiają się). Teraz każdy z nas będzie sadził kwiaty. aby to zrobić , trzeba na wymyśloną przez siebie melodię zaśpiewać nazwę kwiatów, a potem posądzić nasionka w naszym ogródku (wewnątrz koła). Ja zaczynam: stokrotki!

Pośrednik wstaje i „sieje” nasiona wyimaginowanych kwiatów dowolnym miejscu wewnątrz koła. dzieci kolejno robią to samo. jeśli dzieci nie znają odpowiedniej ilości nazw kwiatów, podpowiadamy im.

Prezentacja wiersza :

W naszym ogródeczku

Są śliczne kwiaty:

Czerwone różyczki

I modre bławaty

Po sto listków w róży,

A po pięć w bławacie

Ułożę wiązankę

I zaniosę tacie

A tata spyta:

-Gdzie te kwiaty rosną?

-W naszym ogródeczku,

Gdzie je siałam wiosną.

Ekspresja werbalna:

P.: -Kto siał kwiaty w ogródeczku? (dziewczynka0

- po co je siała? (żeby ogród był ładny, aby podarować je tacie)

- komu jeszcze można podarować kwiaty? (mamie, babci, koleżance, itp.)

pomyślcie teraz o naszym ogrodzie i powtarzajcie za mną słowa wiersza.

Dzieci powtarzają po dwa wersy wiersza.

Ekspresja plastyczna:

P.: - włożymy teraz kwiaty do flakonów (dzieci podchodzą do stolików i wkładają zmyślone bukiety do zmyślonych flakonów).

- namalujcie teraz wasze kwiaty

Indywidualny (do zabaw z mama lub tatą)

Turlanie. Dziecko jest „kluską”, a tato /mama turla je po łóżku albo dywanie, powtarzając:

Turlaj się, turlaj, gruba kluseczko,

jak się wyturlasz, zrobi się dziecko.

A jak nie dziecko, to pyszny placek.

Będzie go zjadał niedobry Jacek.

ham, ham!

Na ostatnie słowa tato/mama udaje, że zjada dziecko.

Teksty na różne okazje:

Tata wraca z pracy:

Hura! Hura! Jedzie tata!

w pracy była dziś wypłata.

Pewnie kupił nam zabawki,

czekoladę i truskawki.

Wspólny posiłek:

Mamy zupę zimną, zupę gorącą

i zupę tydzień w garnku stojącą.

Drugą zjem teraz, pierwszą podgrzeję,

a trzecią zupę prędko wyleję.

Tato woła mamę:

Czy widzieliście moją żoneczkę?

Przy kapeluszu miała wstążeczkę

I za kolanko białą haleczkę

Czy widzieliście moją żoneczkę?

Dobre rady na każdy (k)rok czytania

- śpiewaj swemu dziecku kołysanki i przytulaj je

- wykorzystuj gry i zabawy niemowlęce

- mów mu krótkie wierszyki

- opowiadaj dziecku historyjki z życia i baśnie

- opowiadaj i czytaj utwory literackie wtedy, gdy tego chce

- nie wyrzucaj i nie oddawaj nikomu ulubionych książek swego dziecka

- przechowuj większość prac plastycznych, pisemnych, konstrukcyjnych swego dziecka

- zapisuj dziecięce powiedzonka, wiersze i opowiadania

- zrób z dzieckiem książkę jego autorstwa

- czytaj to, co lubisz, i nie zapominaj o własnych zainteresowaniach

- pamiętaj, że lektura nie tylko uczy i wychowuje, ale też bawi.

- pamiętaj słowa Janusza Dunina: „ okres dzieciństwa jest krótki, ograniczona jest liczba książek, które możemy w tym czasie poznać, a jeszcze mniej na zawsze pokochać”

Literatura

A. Ungeheuer-Gołąb Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą Warszawa 2011 Wydawnictwo SBP, Uniwersytet Rzeszowski